Tworzenie biżuterii to prawdziwa sztuka. Wykonanie nawet najprostszego wzoru wymaga wiedzy, doświadczenia i kunsztu jubilera. Jest procesem bardziej skomplikowanym i pracochłonnym, niż może się wydawać, kiedy bierzemy do ręki biżuterię w salonie jubilerskim.
Zawód jubilera wymaga cierpliwości, wprawnej ręki i oka. Mistrzostwo zarezerwowane jest dla wybranych, którzy mają wyobraźnię, upór i talent. Zawód, który daje ogromną satysfakcję z tworzenia klasycznie pięknych, za pomocą najprostszych narzędzi i tradycyjnych technik.
Prawdziwemu mistrzowi wystarczą nożyce, młotki , pilniki i czas, by tchnąć duszę w kawałek szlachetnego kruszcu.
Postaramy się przybliżyć Państwu tradycyjne, nowoczesne i oryginalne techniki zdobnicze, którymi posługują się twórcy najpiękniejszej biżuterii dostępnej w salonach Sezam.
- Bejcowanie – chemiczne oczyszczenie, wytrawienie półproduktu biżuteryjnego w roztworze wodnym kwasu siarkowego.
- Cyzelowanie – ostateczne wykończenie powierzchni przedmiotu poprzez usunięcie naddatków metalu, wygładzenie niezdobionych miejsc oraz dopracowanie ostatecznego kształtu przedmiotu przez użycie różnego typu dłut i pilników, skrobaków, młotków, tarcz polerskich.
- Damaskinaż - technika ta polega na inkrustowaniu na zimno wygrawerowanego lub wytrawionego kwasem ornamentu złotem lub srebrem. Zdobienie wygładza się i poleruje, aż ornament staje się jednolity z powierzchnią przedmiotu.
- Dekupaż, Decoupage - polega na przyklejaniu na odpowiednio przygotowaną powierzchnię wzoru wyciętego z papieru i pokryciu go wieloma warstwami lakieru tak, aby wtopił się całkowicie i nie był wyczuwalny przy dotknięciu. W zamyśle ma on wyglądać jak namalowany. W biżuterii w ten sposób zdobi się kolczyki, naszyjniki, bransoletki i pierścionki.
- Diamentowanie - technika bardzo szybkiego skrawania na końcowym etapie produkcji biżuterii, w której ruch obrotowy wykonuje narzędzie z ostrzem diamentowym, a niewielki ruch posuwowy wykonywany jest również przez narzędzie lub przez przedmiot obrabiany. W ten sposób najczęściej zdobi się obrączki ślubne.
- Emaliowanie – zdobienie przedmiotów za pomocą kolorowych, szklistych, powłok pokrywających wybrane fragmenty przedmiotu.
- Fasetowanie – technika szlifowania kamieni szlachetnych, ozdobnych lub metali w taki sposób, aby utworzyły się na ich powierzchni ukośnie ścięte krawędzie – fasety.
- Filigran – wykonanie fragmentu lub całego przedmiotu z cienkich złotych lub srebrnych drucików.
- Galwanizowanie - wykonywanie trwale przylegającej cienkiej powłoki metalicznej poprzez osadzanie jednego metalu na innym. W jubilerstwie wykorzystuje się tę technikę do uatrakcyjnienia wyglądu biżuterii i podniesienia jej wartości.
- Granulacja - wykonywanie ornamentów z bardzo drobnych złotych lub srebrnych kuleczek (granulek), nalutowywanych na powierzchnię przedmiotów, częste uzupełnienie filigranu.
- Grawerowanie lub rytowanie – wykonywanie napisów, ornamentów lub innych zdobień przy pomocy rylców grawerskich.
- Inkrustacja – wklepanie lup wtopienie drutu w nacięcia wzoru ornamentu, a później wygładzenie powierzchni.
- Kameryzowanie - metoda zdobnicza polegająca na wysadzaniu metalu kamieniami szlachetnymi lub ozdobnymi.
- Kucie – obróbka plastyczna metalu na gorąco lub zimno mająca na celu kształtowanie wyrobu przez uderzanie go młotkiem. Metal odkształca się i przyjmuje kształt oczekiwany przez jubilera, jednocześnie utwardza się i traci plastyczność. Złoto i srebro są bardzo kowalne, dlatego najczęściej kuje się je na zimno, stąd wymagają wyżarzania.
- Lutowanie - metoda trwałego łączenia elementów metalowych za pomocą metalowego spoiwa (lutu) o temperaturze topnienia niższej niż temperatura topnienia łączonych elementów.
- Mokume-gane - stara japońska technologia ręcznego łączenia metali. Warstwy złota, platyny, palladu i srebra przenikają przez całą objętość biżuterii, dlatego nie ulegają wytarciu. Biżuteria uzyskana tą technologią ma unikalną wartość, bowiem nigdy nie da się uzyskać drugiego takiego samego wzoru.
- Niello - wyryty w metalu wzór wypełnia się pastą złożoną z siarczków srebra, miedzi i ołowiu, podgrzewa się, a następnie poddaje polerowaniu w celu uzyskania granatowego, czarnego lub szafirowo - czarnego rysunku, kontrastującego z tłem. Efektem zdobienia jest ciemny rysunek na jasnym tle.
- Odlewanie – prawdopodobnie najstarsza ze wszystkich technik złotniczych. Jest to wykonywanie przedmiotów za pomocą wypełniania form ciekłym metalem lub stopem metali. Istnieje wiele metod odlewania. W jubilerstwie najczęściej stosuje się metodę „traconego wosku”, polegająca na wykonaniu woskowego prototypu biżuterii. Prototyp umieszcza się następnie w tulei ze specjalnym gipsem. W ten sposób powstaje forma, która jest następnie wygrzewana, aby usunąć z niej wosk. Później do środka formy wlewa płynny metal lub stop, który wypełnia ją, przyjmując pożądany kształt. Po rozbiciu formy przedmiot zazwyczaj poddaje się szlifowaniu.
- Oksydowanie - proces pokrywania powierzchni biżuterii cienką warstwą tlenku metalu, tego samego metalu, z którego została wykonana. Oksydowanie wykonuje się w celu zabezpieczenia biżuterii przed korozją i dla osiągnięcia efektów zdobniczych. W ten sposób uzyskujemy na przykład efekt „postarzania srebra”.
- Patynowanie – chemiczne „postarzanie” biżuterii poprzez pokrycie jej imitacją naturalnego nalotu tworzącego się pod wpływem powietrza i innych czynników.
- Piaskowanie - polega na czyszczeniu lub nadawaniu faktury (matu) powierzchni biżuterii materiałem ściernym, w jubilerstwie najczęściej za pomocą strumienia sprężonego powietrza.
- Puncowanie – opracowanie powierzchni biżuterii puncami w celu uzyskania wyrazistości dekoracji. Przesuwana po powierzchni metalu punca, uderzana po każdym przesunięciu młotkiem, wygniata w metalu odpowiednie wzory.
- Repusowanie lub trybowanie – wykuwanie na zimno puncami lub młotkami odpowiedniej formy na przedmiocie, wybijanie wgłębień, dających po drugiej stronie wypukły wzór.
- Rodowanie - pokrycie powierzchni biżuterii cienką warstewką rodu. Biżuteria uzyskuje w ten sposób piękną, białą barwę.
- Rutenowanie – pokrycie powierzchni biżuterii cienką warstwą rutenu. Powierzchnia rutynowana ma barwę od czarnej do szarej, jest odporna na ścieranie, pot i korozję.
- Sintering – najnowocześniejsza metoda łączenia ze sobą, przez wyrafinowane spiekanie, wielobarwnych krążków złotych, platynowych, stalowych a nawet tytanowych. Technologia pochodzi z niemieckiego „złotego miasta” Pforzheim.
- Spawanie – w jubilerstwie wykorzystuje się precyzyjne spawanie punktowe w osłonie argonu. W ten sposób jubiler może naprawiać biżuterię bardzo delikatną lub bardzo drogą, gdzie lutowanie jest niemożliwe lub mogłoby doprowadzić do uszkodzenia wyrobu.
- Srebrzenie lub posrebrzanie - pokrywanie powierzchni biżuterii cienką warstwą srebra. Posrebrzanie używa się najczęściej w biżuterii z metali nieszlachetnych lub jako metodę renowacji. Można w ten sposób poprawić walory estetyczne.
- Trawienie – ornament na biżuterii można uzyskać wykorzystując kąpiel w kwasie. Najpierw jubiler pokrywa powierzchnię wyrobu substancją odporną na kwas, a następnie rysuje na niej wzór. Odsłonięte części zostają poddane działaniu kwasu i wytrawione.
- Wytłaczanie – technika, którą wykonuje się używając stempla, matrycy i prasy bądź młotka. W ten sposób w blaszce odciskamy wzór lub motyw.
- Wyżarzanie - nagrzanie materiału do określonej temperatury, wytrzymanie przy tej temperaturze, a następnie powolne studzenie. Celem obróbki jest usunięcie skutków zgniotu w trakcie kucia i przywrócenie plastyczności przed dalszą obróbką.
- Złocenie lub pozłacanie - pokrywanie powierzchni biżuterii cienką warstwą złota. Stosuje się pozłacanie w biżuterii, by dodatkowo poprawić walory estetyczne.
Warto znać typowe słownictwo i terminy fachowe używane przez jubilerów, w ten sposób łatwiej będzie Państwu zrozumieć pracę mistrzów i komunikować się z nimi. Wymienione wyżej techniki są często łączone w jednym przedmiocie, tworząc misterne i niepowtarzalne dzieło sztuki jubilerskiej.
